Bipolar bozukluk (BB) ya da iki uçlu duygudurum bozukluğu, kişinin duygu durumunun aşırı yükselmesi (mani) veya çökkün (depresyon) olduğu bazen her iki durumun aynı anda yaşandığı karışık dönemler ile seyreden ve çoğu zaman aralarda normal dönemlerinin bulunduğu bir bozukluktur.
Nedenleri?
BB kesin nedeni bilinmemekle birlikte, ailelerde süregelme eğilimi göstermektedir ve birinci derece akrabalarda bu bozukluğun bulunması halinde risk %25 kadardır. Dolayısı ile genetik yük oldukça önemli gibi gözükme birlikte tek ve yeter şart değildir. Araştırmalar bu hastalığın beyindeki bazı biyokimyasal maddelerdeki bir dengesizliğin sonucu olduğunu düşündürmektedir.
Bipolar Bozuklukta Manik Dönem
Mani belirtileri her bireyde farklılıklar gösterebilir. Bir manik dönemin erken evrelerinde, kişiler hipomani adı verilen küçük duygudurum yükselmeleri yaşayabilir ve son derece aktif olmalarına yol açan enerji artışı hissedebilirler. Bu dönemin şiddeti arttıkça kişinin muhakemesi bozularak ani dürtüsel kararlar vermelerine ve pervasız davranışlara kapılmalarına yol açar. (örn., aşırı para harcama, gelişigüzel cinsel ilişki veya tehlikeli araba kullanma). Manik dönem sırasında kişi öfkeli, aşırı şüpheci ve hatta saldırgan olabilir.
En sık görülen belirtiler;
1-Aşırı konuşma eğilimi gözlenir. Kişi, olağan durumundan farklı ve belirgin bir biçimde hızlı ve sürekli konuşma eğilimindedir.
2-Zihinsel etkinlikler hızlanmıştır. Düşünceler ve çağrışımlar birbiri ardı sıra gelir. Kişi, çağrışımlar ve düşünceler arasında eleme yapmakta zorlanır. Bu durum “çağrışımlarda gevşeme” ve “düşüncelerde sıçrama” olarak da bilinir.
3-Kişi dikkatini belirli bir konu üzerinde, belirli bir süre tutmakta zorlanır. Zihinsel süreçler ve bunlara bağlı olarak konuşmalar, konudan konuya geçmekte, sıçramaktadır.
4-Toplumsal ilgi belirgin bir biçimde artmıştır. Kişi çok daha sosyal, çok daha girişken, çok daha atak olur. Sonuçlarını hesaplamadan, yaşamdan zevk almaya yönelik etkinliklere girişilir. Çoğu geçici bir hevese yönelen etkinliklerdir bunlar.
5-Giyiniş biçimini birden bire köklü bir şekilde değiştirme, toplumsal kuralları zorlayan cinsel deneyimlere girişme, hesapsız para harcama, ayna karşısında uzun süre vakit geçirme gibi belirtiler kendini gösterir.
6-Uyku gereksinimi düşer, günlerce uyumadan yaşarlar. Buna rağmen kendilerini iyi hissederler, hastalığın en önemli belirtisi de budur ve sonuç itibari ile bir döngü yaşanır.
7-Aşırı ve abartılı bir özgüven görülür. Kişi kendini, her şeye gücü yeten, her sorunu çözebilecek, giriştiği her işin üstesinden rahatlıkla gelebilecek bir durumda algılar.
8-Hastada sanrı ve varsanı, ani saldırganlık ve ani hakaret gözlemlenebilir.
Bipolar Bozuklukta Depresyon Dönemi
Bipolar bozuklukta depresif duygudurum herkesin hemen her gün yaşayabileceği üzgün ve isteksiz olma halinden farklıdır. Bipolar depresyonda, depresif duygular olağan üzüntüden daha ağırdır; daha uzun süre devam eder ve kişinin günlük etkinliklerini yerine getirmesini zorlaştırır. Depresyonu olan kişiler, çoğu zaman iştahta değişiklik, uyuyamama veya aşırı uyuma ya da enerji azlığı gibi fiziksel belirtilerin eşlik ettiği hüzünlü bir duyguduruma sahiptirler. Ayrıca, dikkatlerini toplamakta, karar vermekte güçlük yaşayabilir, huzursuz hissedebilir veya sakin biçimde oturamayabilirler. Bipolar bozukluğu olan kişilerin yaklaşık %25-50’si en az bir kez intihar girişiminde bulunur.
En sık görülen depresyon belirtileri;
1-Uyuyamama veya aşırı uyuma
2-Suçluluk duygusu azalmış enerji
3-Azalmış ilgi ve zevk alma
4-Dikkatini toplamakta güçlük
5-Huzursuzluk ya da ajitasyon
6-İştahta artma ya da azalma
7-Ölüm veya intihar düşünceleri
Hastalar genelde uzun yıllar depresif bozukluk(unipolar depresyon) teşhisleri alabilir teşhis için hasta yakınlarını dinlemek daha doğrudur keza hasta kendi gerçek durumunun farkında olmayabilir ya da tersi hasta olarak tanımlanmamak korkusuyla hastalığını saklama ya da hekimi yanıltmaya çalışabilir. Bipolar Bozukluk hastaları hobilerine ve kabiliyetlerine bağlı olarak manik dönemde fazlasıyla üretken olurlar. Mani ve depresyon dönemlerinin süresi ve sayısı her kişide farklılık gösterebilmektedir. Mani ve depresyon dönemleri birkaç gün sürebileceği gibi, aylarca da devam edebilir. Zamanla dönemler sıklaşır; bu nedenle de, bozukluğun süresi uzadıkça dönemler arasındaki süre kısalmaktadır. Bipolar bozukluğu olan kişilerin çoğu yaşamları boyunca yaklaşık 8-10 mani ve depresyon dönemi yaşamaktadır, ancak bazı kişiler daha sık hastalık dönemi yaşayabilmektedir. Bipolar Bozukluk tedavi edilmediğinde, alkol ve madde kötüye kullanımı, bozulmuş ilişkiler, kötü is veya okul performansı, finansal ve sosyal sorunlar ve artan intihar riski gibi yıkıcı sonuçlar doğurabilmektedir.
BİPOLAR BOZUKLUĞUN TEDAVİSİ
Bipolar bozukluğun temel tedavisi ilaçlarla yapılır. Bipolar bozukluk tedavisinde duygudurum dengeleyicisi (lityum, valproat vb.) ilaçlar kullanılır. Yineleyen hastalık dönemleri (mani, depresyon, hipomani gibi) nedeniyle duygudurum dengeleyici ilaçların doktor kontrolünde uzun yıllar alınması gerekebilir. Bazı antiepileptik ilaçlar ve antipsikotikler de bipolar bozukluk tedavisi için kullanılmaktadır. Bu hastalığın niteliğinden dolayı, çoğu zaman hem manik hem depresif belirtileri kontrol altına almak için tek ilaç yeterli olmayabilir. İlaç tedavisinin temel hedefi manik ve depresif dönemlerin sayısını azaltmaktır. Hastanın dönem sayısı ne kadar fazla olursa, belirtilerin tedaviye dirençli hale gelmesi olasılığı o kadar artacaktır.